Kan iemand met ADHD tegen kritiek?

Mensen met ADHD kunnen zeker leren omgaan met kritiek, maar het gaat niet vanzelf. Door factoren zoals afwijzingsgevoeligheid, impulsiviteit en een dopamine-onbalans komt feedback vaak harder binnen. Een opmerking die bedoeld is als hulp kan voelen als persoonlijke afwijzing. Gelukkig zijn er technieken om kritiek minder pijnlijk te maken, en kun je er zelfs van leren. In dit artikel lees je hoe dat werkt en wat je zelf al kunt doen om beter met kritiek om te gaan.

• Kritiek voelt bij ADHD sneller als persoonlijke afwijzing
• Afwijzingsgevoeligheid (RSD) speelt hierin een grote rol
• Dopamine-onbalans belemmert emotieregulatie
• Met eenvoudige technieken kun je leren kalm te blijven
• Therapie helpt om feedback beter te hanteren en te communiceren

Zoek je hierbij professionele begeleiding voor jullie relatie? Overweeg dan om een gratis gesprek aan te vragen met een therapeut.

Wat veroorzaakt die scherpe reactie op kritiek bij ADHD?

ADHD is meer dan alleen aandachtstekort. Het heeft invloed op hoe iemand emoties verwerkt. Veel volwassenen met ADHD ervaren feedback als intens of zelfs bedreigend. Een neutrale opmerking als “misschien kun je dit anders aanpakken” kan aanvoelen als: “je faalt”.

Die heftige reactie komt meestal door:

• Afwijzingsgevoeligheid (Rejection Sensitivity Dysphoria – RSD)
• Een tekort aan dopamine, dat stress en emoties reguleert
• Impulsiviteit: sneller handelen op gevoel dan op ratio
• Herinneringen aan eerdere negatieve ervaringen of beoordelingen

Waarom komt kritiek zó hard binnen bij ADHD?

Afwijzingsgevoeligheid: een innerlijke storm

Veel mensen met ADHD kampen met afwijzingsgevoeligheid. Dat betekent dat zelfs goedbedoelde feedback voelt als een persoonlijke aanval. Alsof de ander zegt dat je niet goed genoeg bent. Dit wordt Rejection Sensitivity Dysphoria (RSD) genoemd. Het veroorzaakt intense gevoelens van schaamte, verdriet of boosheid.

Dopaminerol bij emotieverwerking en kritiek

Dopamine reguleert onder andere motivatie, emotieregulatie en beloning. Bij ADHD is de balans van deze stof verstoord. Hierdoor ontstaat bij kritiek sneller een stressreactie. Denk aan een verhoogde hartslag, gespannen spieren of het gevoel te willen weglopen. Dit is geen zwakte, maar een neurologische reactie.

Een optelsom van impulsiviteit en oude wonden

Als feedback in het verleden vaak negatief was, slaat je brein sneller alarm. Voeg daar impulsiviteit aan toe – snel reageren vanuit emotie – en je krijgt reacties als boos worden, terugtrekken of jezelf afsluiten.

Technieken om beter om te gaan met kritiek

1. Herken je fysieke signalen

Merk je dat je ademhaling verandert of dat je spieren zich aanspannen? Dat zijn tekenen dat je stresssysteem actief wordt. Zeg tegen jezelf: “Dit is feedback, geen gevaar. Ik hoef niet direct te reageren.” Al die paar seconden pauze maken het verschil.

2. Gebruik de STOP-techniek

• S = Sta stil: observeer je gevoel zonder oordeel
• T = Tel tot tien of adem drie keer diep in en uit
• O = Observeer je gedachten, zijn ze helpend of niet?
• P = Pas je reactie aan: reageer bewust, niet impulsief

3. Zeg eerlijk wat je voelt

Als feedback je raakt, zeg dat dan. Bijvoorbeeld: “Ik hoor wat je zegt, maar ik merk dat het me raakt.” Zo voorkom je dat je uit verbinding schiet. En de ander begrijpt beter wat er in jou omgaat.

4. Kijk samen terug op het gesprek

Stel jezelf vragen als: Was dit echt kritiek of goedbedoelde feedback? Waarom raakte dit me? Welk patroon zie ik hier? Door achteraf te reflecteren, krijg je meer grip op je reacties.

5. Kalmeer je zenuwstelsel door ontspanning

Regelmatige ontspanning maakt dat je bij kritiek rustiger reageert. Probeer bijvoorbeeld:

• Rustige ademhaling: 4 tellen in, 6 tellen uit
• Mindful wandelen in de natuur
• Korte adem- of bodyscanmeditaties via apps

Hoe beïnvloedt kritiek je relatie als je ADHD hebt?

In relaties kan kritiek bij ADHD zorgen voor misverstanden. Jij ervaart het als aanval, je partner als hulp. Het gevolg? Jij klapt dicht of wordt boos, je partner voelt zich ongehoord. De verbinding vervaagt.

Voorkom dit door samen stil te staan bij deze vragen:

• “Hoe komt kritiek bij jou binnen?”
• “Hoe kunnen we beter communiceren zonder elkaar te raken?”

Meer praktische tips vind je ook in het artikel over communicatie in je relatie.

Professionele hulp bij kritiekgevoeligheid door ADHD

Als je merkt dat je telkens vastloopt of steeds heftiger reageert op kritiek, is hulp inschakelen geen zwakte – het is een stap vooruit. Een therapeut helpt je:

• inzicht krijgen in je triggers en patronen
• veilige manieren te vinden om feedback te ontvangen
• beter te communiceren in relaties en op werk

Relatieproblemen door ADHD? Kijk dan ook naar relatietherapie bij ADHD en HSP. Samen leren jullie wat er onder jullie reacties ligt – en hoe je daarmee omgaat.

Samenvatting: kan iemand met ADHD tegen kritiek?

Ja, al is dat vaak niet eenvoudig. Door factoren zoals afwijzingsgevoeligheid, impulsiviteit en een andere dopaminewerking voelen mensen met ADHD kritiek sneller als persoonlijke aanval. Bewust worden van je reacties, ontspanningsoefeningen en eerlijke communicatie helpen enorm. En als je er zelf niet uitkomt, is professionele begeleiding een waardevolle optie.

Wil je ontdekken hoe jij of je partner beter kan omgaan met kritiek vanuit ADHD? Vraag een gratis gesprek aan met een therapeut. Je hoeft het niet alleen te doen.

Veelgestelde vragen

Waarom komt kritiek extra heftig binnen bij ADHD?

Omdat het ADHD-brein sneller reageert op dreiging. Door afwijzingsgevoeligheid, eerdere negatieve ervaringen, impulsiviteit en een verstoorde dopaminebalans voelt feedback vaak veel persoonlijker en pijnlijker aan.

Wat is Rejection Sensitivity Dysphoria (RSD)?

RSD is geen officiële diagnose, maar een begrip dat de intense gevoeligheid voor afwijzing beschrijft bij mensen met ADHD. Een lichte correctie kan dan voelen als afwijzing van wie je bent – niet alleen van wat je deed.

Kan therapie helpen tegen kritiekgevoeligheid bij ADHD?

Ja, zeker. Een therapeut kan helpen bij het herkennen van je reactiepatronen, het opbouwen van zelfcompassie en het voeren van betere gesprekken over gevoelens en grenzen. Dat zorgt voor minder stress en meer verbinding.

Waarom lijkt feedback voor mensen met ADHD vaak persoonlijk?

Door ervaringen uit het verleden, en doordat feedback vaak binnenkomt via het emotionele brein. Het voelt alsof je als persoon wordt afgewezen, in plaats van dat je gedrag ter sprake komt.

Hoe geef je op een veilige manier feedback aan iemand met ADHD?

Gebruik ik-boodschappen en geef aan wat je zou wensen of nodig hebt, in plaats van te zeggen wat fout ging. Vraag hoe de ander feedback het liefst ontvangt, en check of je boodschap goed is overgekomen.